Şeyh Bedreddin Simavi’nin fıkıh sahasındaki görüş ve düşünceleri “Camiu’l-Fusuleyn”de; tasavvuf ve felsefe konusundaki görüş ve düşünceleri “Varidat” adlı eserinde toplanmıştır. Varidat, Bedreddin Simavi’nin en meşhur eseridir. O, bu eserinde, “Panteizm”e varan görüşleri savunmaktadır. Varidat’ta Tanrı için şöyle demektedir:

“Hak, etkili olması bakımından ilahtır, etkilenmesi bakımından kuldur, yaratıktır, zorlanmıştır, mahkumdur, kahredilmiştir. Dolayısıyla bütün eylemler, tümü ile Hakk’ındır; suretler ise onun aletleridir. Ama kul, Hakk’ın ancak kul suretinde bulunabileceğini bilmediğinden, kendinde Hakk’ın varlığı dışında bir irade, bir eylem, bir varlık bulunduğunu sanır. Bu anlayışsızlık, aletin varlığı, onu yapanın varlığına bağlı olduğu halde, aletle meydana getirilen eserin, dalgınlık yüzünden, alet tarafından yapılmış olduğunu sanmak gibidir. Böyle düşünüp böyle görmek, anlayışsızlıktan ileri geldiği için çirkindir. Eğer Hakk’ı ve kendinin Hakk olduğunu bilerek iradeyi ve eylemi kendine mal ederse, çirkinlik ortadan kalkar. Çünkü özel bir eylem, özel bir suretten doğar. Bu aşamada bu eylemi yapan Hakk suretinin de, kendini bu suretle gösterdiğini düşünsün! Buna göre, ermiş kişi, ‘yaptım, ettim’ diyebilir, cahil diyemez.”(14) 

Felsefesinin esası “Panteizm”e (Vahdet-i Vücud) dayanan Bedreddin Simavi, madde aleminin ezeli ve ebedi olduğunu; Allah’ın mahlukattan ayrı bulunmadığını savunur. İslami anlayıştaki “Haşr” ve “Ahiret” inancını kabul etmez. O, Melek ve Şeytan mefhumlarını da “İyilik” ve “Fenalık” kuvvetleri şeklinde anlar. “Cennet ve Cehennemin, cahillerin zannettiği gibi olmayıp, bu dünyadaki iyilik ve kötülüklerin ruhlardaki tatlı ve acı tezahürleri” olduğunu kabul eder. “Bu vaziyete  göre şiddetli bir Materyalist (Maddeci) demektir. Cemiyeti alakadar eden fikirleri de büsbütün mevzuata mugayirdir. Şeyh Bedreddin bu cephesi itibariyle çok şiddetli bir komünisttir; arazi ve emvalin taksimini, Müslümanlık, Hristiyanlık ve Yahudilik arasındaki farkların ve İslam dininde ‘Muharremat’ ismi verilen memnuiyetlerin helal sayılmasını terviç eder. Yalnız kadın meselesinde iştiraki tecviz edip etmediği pek belli değildir; hatta müritlerine izafe edilen ‘mum söndürme’ adetinin kendisiyle alakadar olup olmadığı da şüpheli kalmış bir meseledir.”(18)

Bu hareket, Musa Çelebi’den sonra başlamış olmasına rağmen, Musa Çelebi’nin bu fikirlerin tesiri altında kaldığı ve Süleyman Çelebi’yi sarsmak, Müslümanlarla beraber Hristiyanları da kazanmak için bu fikirlerden istifade etme yoluna gittiği ihtimali üzerinde durulmaktadır. 1.Mehmet tahta geçince, Musa Çelebi’nin kazaskerini ve taraftarlarını sürgün etmiştir.

Bu isyancıların fikirlerine göre, dünya, insanların ortak malıdır. Mülkiyet, mal topluca kullanılmalıdır. Şahsiyet ve ferdiyet reddedilmiştir. Her güzel şey Cennet, her kötü şey Cehennem’dir. İbadetin sınırı, biçimi yoktur. Cesedin yeniden dirilmesi imkansızdır. Bunları savunanlar, onların bu gibi fikirlerini, görüşlerini akılcı ve gerçekçi bulmaktadır. Ancak bu fikir ve düşüncelerin ne akılcılıkla ne de gerçeklikle ilgisi vardır. Bu nasıl bir gerçek, nasıl bir akılcılıktır ki, insanın nasıl ve neden yaratıldığı hatırlanmamaktadır. İnsan topraktan yaratıldığına göre, yeniden yaratılmaması için hangi engel, hangi sebep mevcuttur?

İnsanın, nefsin bekasını, insan hakları ile ilgili varlığına uygun, ölçülü ve meşru bir mülkiyet, mal anlayışı ve aile müessesini yıkmak kime, ne kazandırır? Ayrıca Avrupa Haçlı zihniyetinin karşısında İslam’ın savunuculuğunu yapan bu toplumu zaafa uğratmak, yıkmak, iç savaşa itmek ancak düşmanlara yarar ve onlara bir hizmet olur. Bunu da ancak kendini Türk ve Müslüman hissetmeyenlerin yapabileceği ileri sürülmektedir.(19)

Nazım Hikmet; Materyalist (Komünist) fikirleri, Marks’tan önce Şeyh Bedreddin Simavi’nin savunduğunu ve kendisi de fikirlerini ondan aldığını(20) ifade etmekte, Marks’la Şeyh Bedreddin arasında bir bağ kurmaya çalışmaktadır. Böylece de o, savunduğu komünist fikirleri meşrulaştırmak için bir kaynak bulma gayreti içine girmektedir.

Yahudi olan Sevilla-Sharon, Kudüs’te Türkçe olarak basılan eserinde Torlak Kemal ile ilgili olarak şöyle demektedir: “Şeyh Bedreddin isyanında Torlak Kemal önemli bir rol oynamış olmakla birlikte, hem bu ‘sosyalist ideolojide’, hem de isyan fikrinde bir Yahudi etkisinden söz etmek zordur. Üstelik Torlak Kemal dinini bırakarak -muhtemelen propaganda yaptığı Müslüman çevrelerine yabancı görünmemek için Müslümanlığa geçmiştir. Bununla birlikte, Bizans zulmü altındaki eylemsizlikten sonra, Osmanlı yönetiminin hemen ilk yıllarında bir Yahudinin -olumlu ya da olumsuz- bu denli ciddi ve faal rol oynama durumuna gelmiş olması kayda değer bir olaydır. Bu olay, her şeyden önce, bazı Yahudilerin ve belki de genel olarak Osmanlı -Yahudi cemaatlerinin kısa süre içinde yeni kültürlerine ‘entegre’ olduklarına işarettir.”(21) 

Yukarıda bahsedilen olayda, büyük rol oynadığı ileri sürülen Torlak Kemal’in aslen Yahudi olduğu ve sonradan İslam’ı kabul ettiği dikkat çekmektedir. Buna göre Torlak Kemal, karşımıza bir “Yahudi dönmesi” olarak çıkmaktadır. isyan, ne sadece Ziya Şakir‘in dediği gibi dini ne de Galanti‘nin belirttiği gibi içtimaidir. İsyan hem dini, hem içtimai, hem de felsefidir. Çünkü onlar, hem yeni bir din getirme hem de içtimai düzeni değiştirip yerine maddeci bir düzeni hakim kılma, fikirlerini de felsefi bir temele oturtma gayreti içine girmiştir. Bu fikirler, o sırada yükselme devrine adım atmakta olan Osmanlı İmparatorluğu’nu içten çökertmeye ve muhtemelen yıkmaya matuf bir hareket olsa gerektir. Benzer örnekleri İslam’ın yayılması sırasında da görülmüştür. Kendisini gerçek Müslüman-Türk hissetmeyenler, sahte kisveye bürünerek, sinsi emellerini gerçekleştirmeye çalışır. Çünkü onlar; gerçek çehreleriyle ortaya çıktıklarında, insanları aldatıp arkalarından sürükleyemeyeceklerini bilir. Bundan dolayı “iki yüzlü” davranır.

Tabi bütün bunlar bir yana, yukarıda resmi bulunan kitapta; Şeyh Bedreddin’in ehli sünnet olduğu, bu iftiraların ona sonradan yazılan kaynaklarla kasıtlı olarak atıldığını delilleriyle anlatan, bu iddiaları da orijinal el yazması metinlerinde bulunduğu bu kitabı da okumak ve hakikatli ve adil davranarak Şeyh Bedreddin hakkında karar vermek gerekir. Kitabın içeriği ise şöyle;

Kâdî, Gâzî, Allâme, Emîr İsrâ’îl Oğlu Şeyh Bedreddîn Hazretleri’ni bilmek, tanımak; bütün gerçekleri öğrenmek, lehinde ve aleyhinde yazılanları görmek için, sâhasında tek kitap:

80’i yazma-orijinal Arabça kitap, 23’ü matbu‘ Arabça kitap, 95’i yazma orijinal Osmanlıca-Eski[mez] Türkçe kitâp, 67’si matbû‘ Osmânlıca-Eski[mez] Türkçe kitâp, 9’u Farsça yazma kitâp, 2’si matbû‘ Farsça kitâp, 1’i Eski Yûnânca ve Latince matbû‘ kitâp, 4’ü Latin harfli Türkçe kitâp olmak üzere toplam 280 kaynaktan, bu kaynaklardan tıpkıbasımlar da yapılarak hazırladığımız büyük boy 657 sayfalık “Şeyh Bedreddîn Hakkında Son Söz” kitâbımızda:

*Şeyh Bedreddîn’in hayâtı, zâhirî ve bâtınî silsilesi, soyu, eserleri, kazaskerliği; isyân etmediği, uğradığı iftirâlar, çocukları, torunları..

*Börklüce Mustafa’nın, Torlak Kemâl’in kimler olduğu ve Şeyh Bedreddîn ile alâkaları..

*Ehl-i Sünnet âlimlerinin, kâmil ve mükemmil mürşidlerin, Osmânlı’da, Arabistân’da, Hindistân’daki Ehl-i Sünnet âlimlerinin Şeyh Bedreddîn’in eserlerinden nasıl istifâde ettikleri..

*Tîmûr Hân’ın kendisiyle görüşmesi ve kendisine teklîfi..

*Hocası Seyyid Hüseyn-i Ahlâtî “Kuddise Sirruh” Hazretleri..

*Şeyh-i Ekber Muhyiddîn-i Arabî “Kuddise Sirruh” Hazretleri’yle alâkası..

*“Vâridât” kitâbı..

*Hakkındaki “komünist, sosyalist, mülhid, mürted, Şî’a, Osmânlı düşmânı, saltanat sevdâlısı, Mehdîlik iddi’â ettiği..” iftirâlarının, yalanlarının ne zaman, kimler tarafından yazılmaya başlandığı..

*Hîçbir eserini rüyâlarında bile görmeyen son 100 senedeki ba‘zı tarîhçilerin, “hikâye ve roman tadında tarîh serisi”yle, tarîh profluğu bol hamâsetten, slogandan, Osmânlı’yı istismârdan ibâret olan hezeyânları ve peşinden gidenleri Şeyh Bedreddîn Hazretleri’ne nasıl düşmân ettikleri..

*Orijinal hîçbir kaynak kullanmayan Ord. Prof. İ. Hakkı Uzunçarşılı’nın, İsmail Hâmî Dânişmend’in, ba‘zı çevrelerde Osmânlı Ta’rîhi’nde “otorite” kabûl edilen, “İsrâ’îl” lakabının Hazret-i Ya‘kûb’a “aleyhisselâm” değil de Hazret-i Yûsuf’a “aleyhisselâm” âid yazacak kadar Şer‘î ilmlerin câhili Yılmaz Öztuna’nın, bunlardan aynen alan Kadîr Mısıroğlu’nun iftirâlarını, yalanlarını müstakil “roman” olarak yazdığı “Kavuklu İhtilâlci” nâm hezeyânnâmesi..

*Sosyalistlerin, komünistlerin, kızılbaşların Şeyh Bedreddîn’i nasıl istismâr ettikleri, sebepleri..

*Cumhûriyet devrinde Ehl-i Sünnet-Milliyyetçi, Ülkücü, Büyük Doğu-İbdâ gençliğine Şeyh Bedreddîn’i kimlerin, nasıl bir cehâletle ve ta‘assubla düşmân ettiği; Şer’î vebâlleri..

*Osmânlı Sultânları’nın, hânım sultânların, Şeyhulislâmların Şeyh Bedreddîn’e ve eserlerine çok büyük hürmet ettikleri. Bilhâssa, Çelebî Muhammed Hân’ın kızkardeşi Selçûk Hânım Sultân’ın Şeyh Bedreddîn’in çocuklarına, torunlarına sâhip çıkıp, himâye ettiği..

*Somuncu Baba Hazretleri’nin [Seyyid Hamîd-i Akserâyî] ve Akşemseddîn Hazretleri’nin kendisiyle ve çocuklarıyla alâkası..

*Rûmeli’yi feth eden Osmânlı Akıncı Beğleri’nin çoğunun Şeyh Bedreddîn’in yakın akrabâları olduğu..

*Şeyh Bedreddîn’in doğduğu [bugün Yûnânistân’da] Simâvne’nin, Dimetoka’nın; i’dâm edildiği ve defn edildiği yerin fotoğrafları..

*Hakkındaki iddialar, iftiralar; mazlûmen ve şehîden katl edilişi cihetleriyle Şeyh Bedreddîn Efendi’ye çok benzeyen; en meşhûr tarîhçilerin bile şahsları, tarîhleri, sebebleri ve netîcelerini karıştırarak yazdığı 1240-Babaî İsyânı içinde kalan Ehl-i Sünnet, kâmil ve mükemmil mürşid Baba İlyâs-i Horâsânî Hazretleri[Seyyid Hâcı Bektâş-i Velî Hazretleri’nin, Şeyh Edebâlî Hazretleri’nin de hocası] ve kendisinin emrine itâ‘at etmeyen ve meşhûr isyânı, fitneyi körükleyen Baba İshâk-ı Şâmî.

*Hepsi, Baba İlyâs-i Horâsânî Hazretleri’nin torunlarından Şeyh Elvân Çelebî’nin kendi eserinden bu kitâbda yazılmış..Bunlar ve daha pek çok vesîkalı, delîlli, belgeli bilgilerle dolu; yabancı dillerde ve Türkçe yazılan onlarca kitâbın, yüzlerce makâlenin en tafsîlâtlısı, en doğrusu, en hacimlisi; sâhasında ilk ve tek kitâp! Kitap hakkında daha detaylı bilgi için: “http://www.seyhbedreddin.net” adresini ziyaret edebilirsiniz.

Dipnotlar: