Hermes, yani İdris (A.s) Kral Amon’a şu tavsiyelerde bulunmuştur:  “Sana ilk buyruğum Allah’tan korkman ve ona itaati (başka her şeye) tercih etmendir. İnsanların yönetimini üstlenen kişinin şu üç şeyi bit an olsun unutmaması gerekir:

1) Birçok kişi üzerinde yetkili olduğunu.

2) Üzerlerinde yetkili olduğu kişilerin köle değil, özgür insanlar olduğunu.

3) Yetkisinin kısa süreli olduğunu.

Bu sebeple hüsn-ü niyet ve doğru sözlülükle nefsini arındırmaya bak. Allah’a inanmayan ve benim yoluma ve dinime uymayanların Allah’a boyun eğmelerini umarak, onlara karşı cihadı erteleme. Onların mallarını alıp kendilerini taşkınlıklarıyla baş başa bırakmaktan sakın. Çünkü ancak helal yoldan gelen ve Yüce Allah’ın razı olduğu mala rağbet edilir. Bilesin ki halk, kendisine iyi davranana sıcak davranır. Krallık da ancak halk ile güzel olur. Kralın halkı yoksa olsa olsa kendi kendinin kralı olur. Halkın işini, krallığın işlerini ve kendi işlerini ihmal etme. Âhiretini düzeltecek işler yap ki dünya işlerin kendiliğinden düzene girsin.

Savaşa girmen gerektiğinde bütün işlerinde kararlı ol. Kısa süreliğine de olsa yenilgiye düşmemeye bak. Çünkü orduda yenilginin işaretleri baş gösterdi mi telafisi çok zor olur. Casusların çok olsun ki düşmanların hakkındaki haberleri anbean takip edebilesin. Seni tuzağa düşürmek için hazırlanan planlara karşı dikkatli ol. Bir iş buyurunca sorup soruştur ve takipte kusur etme ki heybetin azalmasın. Birine mektup yazılmasını istediğinde bizzat okumadan mühürleyip onaylayayım deme. Çünkü krallara tuzaklar kurulur. Sen de bu göreve getirilen ilk kral değilsin. Kimseye yakın davranıp sırrını verme. İdaren güzel olduğu için adamların ve halkın sana yakın davransın.

Yalnızca bedenini dinlendirecek kadar uyu. Nefsini ancak ciddi şeylerle oyala ki bütün işlerin hiç şakasız-ciddi olsun. Bir işe niyetlenince onu yap. Zafer kazanınca merhametli ol. Merhamet edince de dikkatli ol. En büyük kimyadan ve kimya ehlinin yani çiftçilerin hüsn-ü siyasetinden gâfil olma; onların kalplerini kazanmaya çalış ve kendilerine hoşgörülü davran. Kimya, yeryüzünü ekip biçerek bayındır kılmaktır. Halk bu yolla huzur bulur, nesil bu yolla çoğalır, şehirlerdeki haneler bu sayede bayındır hale gelir ve devlet bu sayede payidar olur. Sonucu böylesine önemli olan bir şeyden habersiz olmaman gerek.

Rütbe sahiplerini bilgi ve ehliyetleri miktarınca taltif et Onları taltif etmek için fırsat kolla ki halk, erdem sahiplerinin hakkını hukukunu bilmezlik etmesin. Her kim ilim talep ederse ona değer ver, hakkını bil ve ona ihsân et ki gayrete gelsin, incelikli düşünebilsin, zihni durulsun ve dünya kaygısı az olsun. Böyle yaparsan Allah’ın izniyle yararını görürsün.

Ülkede bozgunculuk edenleri. suçları kesinleştikten sonra derhal cezalandır. Yönetimini bozanları herkesin gözü önünde idam et ki başkaları ondan ibret alsın. Hırsızlık edenin elini kes. Yol kesenin boynunu vur ve onları as ki verdiğin cezayı herkes duysun ve yollar güvenli olsun. Birbiriyle ilişkiye giren erkeklerin yakılması gerekir. Bir kadınla zina ederken yakalanan (bekâr) erkeğe, elli sopa vur. (Evli) Kadının zina ettiği güvenilir kişilerin şahitliği ile ispatlanınca yüz taş attır (recm ettir). Laf taşıyanın sözünü dinlemekten sakın. Hatta laf taşımayı meslek hâline getirdiğine kanaat getirdiğinde onu derhal halkın gözü önünde cezalandır. Böylece kalbini çirkin işlerle oyalanmaktan korumuş olursun.

Ayda bir zindandakilerin durumunu gözden geçir ki aralarında zulme uğrayan kimse bulunmasın. Böylece salıverilmeyi hak edenleri, kendilerine ihsânda bulunarak serbest bırakırsın, cezalandırılmayı hak edenleri de cezalandırırsın, durumu netleşinceye kadar bekletilmesi gerekenleri ise zindanda bırakırsın.

Aklının dikine gitme, yaşını başını almış olan ve güzel düşünebilen kişilere danışıp görüşlerini al. Çünkü onların hayata dair tecrübesi çoktur. Danıştığın kimselerin birinde doğru bir görüş bulursan onu alırsın, değilse hepsinin verdiği akıldan hareket ederek doğru bir kanıya varırsın. Başarıyı veren Allah’tır.

Şerefli kişi, erdemleri uygulamaya çalışan kişidir. En büyük şeref, adalet, anlayış sahibi olmak ve istenmeden cömertlik yapmaktır. Kişi, hikmeti aramalı ve ona sahip olmaya çalışmalıdır. Bütün iyilerin başına gelen türden musibetlere ağlayıp sızlanmamalıdır. Büyüklenmemeli, israf etmemeli, zenginlik ve saltanatla böbürlenmemelidir. Özü, sözü ve davranışları dengeli olmalı, gidişatında bir kusur olmamalı, dini ihtilafsız, hücceti (delili) sarsılmaz olmalıdır. Böyle olursa Allah onu ve neslini hep güvende kılar.

Kişi, ruhu âhirette kurtuluşa ermedikçe hayır ve hikmeti bulmuş sayılmaz. Üç şeyi olmadıkça da kurtuluşa eremez: Yardımcı, dost ve arkadaş. Yardımcısı aklıdır. dostu iffetidir, arkadaşı ise salih amelidir. Ölümden başka her şeyin çaresi vardır. Günahtan başka her şey er ya da geç fena bulacaktır. Salih amelden başka her şey telef olup gidecektir.

Tabiattan başka her şey değiştirilebilir. Kötü huydan başka her şey düzeltilebilir ve kaderden başka her şey önlenebilir. Şehvetler kendisinden kaçarken erdemli olan, zoru başarmış sayılmaz. Esas zoru başaran, şehvetlerle içli dışlı iken erdemli olabilendir. Affın yüzünü azar perdesiyle örten kişide hayır yoktur. Suçu cezalandırmakta aceleci davranma. Cezalandırmadan önce suçlunun özür beyan etmesine fırsat ver.

Alimin hatası gemiyi deler, gemi batar, birçok insanı da batırır. Zenginlik vatan, fakirlik ise gurbettir. Tamahkârlık kölelik, başkasına bel bağlamamaksa özgürlüktür. Hükümdar, hislerine güç yetiremez ve arzularını yenemezse halkını ve krallığından uzak bölgeleri nasıl kontrol altında tutmaya nasıl güç yetirebilir? Hükümdar önce kendine hâkim olmalıdır ki başkalarına da hâkim olabilsin.”

Kaynak: Mübeşşir İbn Fatik, Muhtar’ul-Hikem ve Mehâsinu’l-Kerim (Hikmetli Sözler ve Güzel Deyişler) Çev; Yrd. Doç. Dr. Osman Güman, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 1. Baskı, İstanbul – 2013, S. 66-70